Machineveiligheid

Het is allereerst van belang om duidelijk onderscheid te maken tussen een machine en handgereedschap. Het verschil tussen een machine en handgereedschap kan als volgt worden omschreven. Een machine is een arbeidsmiddel dat vast staat opgesteld en voorzien is van een aandrijfsysteem waarbij, tijdens de normale werkzaamheden, een werknemer het apparaat bedient. Ook hef- en hijsapparatuur, die boven de 50 cm heffen, valt onder de definitie van machines. Handgereedschap is apparatuur dat handmatig verplaatst en bediend kan worden en die voorzien is van een mechanische, pneumatische, hydraulische of elektrische aandrijving.

Wat zijn de risico’s?

Snijwonden en beknelde of geplette ledematen zoals vingers, handen en voeten zijn bekende gevolgen van ongevallen. Zij worden veroorzaakt door het onveilig werken met machines en omdat  machines en gereedschappen onvoldoende veiligheidsvoorzieningen hebben.

Risicofactoren zijn onder andere:

• Het veilig heffen van een voertuig op een brug. De medewerker moet weten waar de stempel of het rubber blok geplaatst dient te worden. Bij verkeerd heffen kan het voertuig aan de onderzijde beschadigen en in het uiterste geval van de brug vallen.

• Verkeerd gebruik van perslucht. Gebruik geen perslucht voor het schoonspuiten van werkkleding of andere voorwerpen. Harde deeltjes als splinters of slijpsel kunnen dan met hoge snelheid in huid en ogen terechtkomen.

• Niet goed onderhouden gereedschap. Controleer bijvoorbeeld of de dop vastzit op de slagmoersleutel.

• Het niet of slordig gebruiken van persoonlijke beschermingsmiddelen. Bij het gebruik van slagmoersleutels zonder gehoorbescherming kan gehoorbeschadiging ontstaan.

• CE-markering van machines, apparaten en handgereedschappen
  • Machines, apparaten en handgereedschappen die na 1 januari 1995 zijn geleverd dienen te zijn voorzien van CE-markering. Dit is een afspraak binnen de Europese Unie. Hieronder als voorbeeld de aanduiding van een CE-markering.
    
    De fabrikant geeft door middel van een CE-markering aan dat het product voldoet aan minimale veiligheidseisen. Alle machines, apparaten en handgereedschappen die u na 1 januari 1995 heeft gekocht, moeten zijn voorzien van een CE-markering. Let hier dus op bij de aanschaf van nieuwe producten. Een CE gemarkeerde machine geldt in principe als veilig. Buiten deze eisen kunnen echter eisen gesteld worden vanuit een andere norm b.v. NEN EN 1493 op het gebied van hefbruggen. Wanneer ingrijpende wijzigingen worden aangebracht, bijvoorbeeld een verhoging van de snelheid of het verbreden van een machine, wordt de machine beschouwd als een nieuwe machine en dan vervalt de (oude) CE-markering. Hiervoor moet opnieuw een procedure CE-markering worden doorlopen. Een nieuwe CE-markering is in principe niet nodig bij kleine wijzigingen die de veiligheid vergroten, zoals bijvoorbeeld het aanbrengen van afschermingen en/of een (extra) noodstop.

• veilig gebruik van arbeidsmiddelen
  
  • Machines moeten gebruikt worden volgens de gebruiksaanwijzing. Zij mogen alleen gebruikt worden voor het doel waarvoor zij gemaakt zijn. Een heftruck is bijvoorbeeld niet bedoeld om een medewerker op een pallet lampen op hoogte te laten vervangen.

• duidelijke bedieningsvoorschriften
  
  • Machines en apparaten dienen te beschikken over duidelijke bedieningsvoorschriften in de Nederlandse taal. Deze dienen op of in de directe omgeving aanwezig te zijn. Hierbij valt bijvoorbeeld te denken aan een duidelijk voorschrift hoe men ermee om dient te gaan en welke veiligheidsmaatregelen getroffen moeten worden. Maar ook moet duidelijk op de machine of het handgereedschap zijn aangegeven wat de verschillende standen van schakelaars inhouden. De werkgever moet zich ervan vergewissen dat de betrokken werknemers (ook als ze de Nederlandse taal niet of onvoldoende beheersen) alle informatie en instructies begrijpen.

• voorkom gevaarlijke situaties bij arbeidsmiddelen:
  
  • De machines moeten zo zijn geplaatst en ingericht dat er geen gevaar is voor verschuiven, omvallen en kantelen, oververhitting, ontploffing en elektrocutie.

• veiligheidsvoorzieningen bij bewegende delen van arbeidsmiddelen:
  
  • Bewegende delen van machines moeten voldoende afgeschermd of beveiligd zijn.

  • Regelmatig moet worden gecontroleerd of de beveiligingen intact zijn gelaten.

• bediening van arbeidsmiddelen:
  
  • Alle machines moeten een aan-/uitknop hebben (of een hendel, of ander bedieningssysteem). Het aanzetten van een machine moet alleen via die knop (hendel/bedieningssysteem) mogelijk zijn.

  • Een machine moet veilig kunnen worden stopgezet; het moet zo nodig voorzien zijn van een noodstop.

• deskundigheid van werknemers:
  
  • Werknemers moeten voldoende deskundig zijn door voorlichting, scholing en/of ervaring.

  • Werknemers moeten de gegeven instructies opvolgen en de beveiligingen gebruiken.

  • In het bedrijf dient een veiligheidscultuur te ontstaan. Afspraken over veilig werken dienen van hoog tot laag te worden nageleefd.

• inrichting van werkplekken:
  
  • Op de werkplek dient rondom machines voldoende loop- en werkruimte aanwezig te zijn. Dit ter voorkoming van het bekneld raken tussen bewegende delen of mee geslingerd worden.

  • Eventuele aanwezige machines met een eigen aandrijving, zoals heftrucks en bovenloopkranen, moeten bij frequent gebruik gescheiden zijn van looproutes en werkplekken van uw medewerkers (verkeersplan).

Onderhoud en inspectie

Onderhoud
Machines, apparaten en gereedschappen dienen periodiek goed te worden onderhouden. Preventief onderhoud draagt bij aan een veiliger gebruik en verlengt de levensduur. In de gebruikshandleiding zijn de onderhoudsvoorschriften opgenomen.

• Onderhouds- en reinigingswerkzaamheden moeten veilig worden uitgevoerd.

• Machines en handgereedschap moeten altijd eerst spanningsloos en/of drukloos worden gemaakt voordat onderhoud of reparatie wordt uitgevoerd.
  
  

Inspectie

• Machines, apparaten en gereedschappen worden jaarlijks gekeurd/geïnspecteerd door deskundige personen op slijtage en defecten.

• De hefbrug moet altijd gekeurd worden door een externe deskundige persoon (keuringsklasse 2). Daarnaast kunnen de andere machines, apparaten en gereedschappen uit de onderstaande tabel door interne deskundige personen worden geïnspecteerd. (De inspectielijsten en veiligheidschecklijsten geven hiervoor voldoende onderricht). Het gaat hierbij om machines die bij slijtage voor gevaarlijke situaties kunnen zorgen, bijvoorbeeld een hefbrug of een bandenmontage apparaat. Uit de inspectielijsten en veiligheidschecklijsten blijkt aan welke punten tijdens de beoordeling aandacht gegeven dient te worden. (keuringsklasse 0 en 1).
  
  

Een defect kan leiden tot een zeer onveilige werksituatie. Storingen en schades dienen correct te worden verholpen. Daarmee wordt het vereiste veiligheidsniveau van machines en apparaten in stand gehouden.

Inspectielijst of Veiligheidscheck

1. Bij machines wordt er per machine een aparte inspectielijst ingevuld en ondertekend. Sla de inspectielijst goed op.
2. Voor handgereedschap is een veiligheidscheck ontwikkeld. Één keer per jaar wordt het handgereedschap aan de hand van deze veiligheidscheck gecontroleerd. Wordt aan alle eisen voldaan, dan kan de machine worden gemarkeerd met bijvoorbeeld een goedkeuringssticker. Sla de jaarlijks ingevulde veiligheidscheck goed op.

De arbeidshygiënische strategie kan in het kader van machineveiligheid als volgt worden uitgewerkt:

1. De bron van het probleem wegnemen: vervangen van ondeugdelijke apparatuur
2. Hulpmiddelen gebruiken: beveiligingen aanbrengen
3. Organisatorische oplossingen: gedragsregels opstellen, voorlichting/instructie geven, keuringen/inspecties uitvoeren
4. Persoonlijke beschermingsmiddelen: veiligheidsschoenen, handschoenen gehoorbescherming en een veiligheidsbril ter beschikking stellen

• Arbobesluit Hoofdstuk 3; Inrichting arbeidsplaatsen
• Arbobesluit Hoofdstuk 7; Arbeidsmiddelen en specifieke werkzaamheden
• Warenwetbesluit machines (de Machinerichtlijn)

Arbosite mobiliteitsbranche: www.arbomobiel.nl

Arbosite FNV Bondgenoten: www.arbobondgenoten.nl

BOVAG: www.bovag.nl

Arboportaal SZW: www.arboportaal.nl

Arbeidsinspectie (algemeen): www.arbeidsinspectie.nl

Arbeidsinspectie: Branche brochure "Arbeidsrisico’s in garagebedrijven": www.inspectieszw.nl

Kluwer Praktijkgids Arbeidsveiligheid: Niet gratis

Arboinformatieblad 11: Machineveiligheid: Niet gratis