Metaalbewerkings vloeistof
Risicobeschrijving
De gezondheidsrisico’s van metaalbewerkingsvloeistoffen (MBV) zijn huidklachten (zoals contactallergie en overgevoeligheid (sensibilisatie) en irritatie van de luchtwegen bij inademing van damp of nevel.
Metaalbewerkingsvloeistoffen (MBV) kunnen worden verdeeld in twee groepen:
- Op water gebaseerde MBV, bevatten in de uiteindelijke samenstelling een hoog wateraandeel (85% of meer). Deze worden door de eindgebruiker zelf samengesteld door een olieproduct met water te mengen (emulgeren ("boorolie") of door een concentraat in water op te lossen.
- Op olie gebaseerde MBV, bestaat uit "puur smeermiddel", ook wel aangeduid als "neat oils" ("snijolie") en wordt door de leverancier in gebruiksklare vorm geleverd.
Bij oude MBV (verlopen of slecht onderhouden) kan de geur en kleur anders zijn dan normaal. Hierbij bestaat een grote kans dat er te veel afbraakproducten aanwezig zijn en een bacteriëngroei. Dit levert extra gezondheidsrisico’s op bij huidcontact en inademing.
Praktische oplossingen beschrijving
Bij het voorkomen of verminderen van huidklachten en irritatie van de luchtwegen dient de arbeidshygiënische strategie gevolgd te worden. Dat betekent het volgen van onderstaande volgorde om het risico aan te pakken waarbij de bronaanpak de meest gewenste oplossing is en de persoonlijk beschermingsmiddelen de laatste optie:
- De bron van het probleem weg nemen: zoals het vervangen van een MBV met gezondheidsschadelijke componenten door een MBV zonder schadelijke componenten.
De bron van het probleem kan ook worden weggenomen door het gebruik van een gesloten machine; - Hulpmiddelen gebruiken: zoals automatische dosering via haspels, afzuiging van de dampen en nevels of een spatscherm;
- Organisatorische oplossingen: zoals tijdig vervangen van de vloeistof (standtijd), aparte metaalbewerkingsruimte (beperken aantal blootgestelden), gedragregels;
- Persoonlijke beschermingsmiddelen: zoals gelaatsscherm, handschoenen en adembescherming.
In overleg met de leverancier dient gezocht te worden naar het juiste middel met de minste gezondheidsrisico’s. Hierbij dient men uit te gaan van de onverdunde producten, omdat het grootste risico optreedt bij het bijvullen/vervangen van de MBV. Dan kan men direct met de pure vloeistof in aanraking komen. Indien de pure/onverdunde producten geen of nauwelijks gezondheidsrisico’s hebben, dan hebben de verdunde gebruiksoplossingen dat zeker niet meer. In onderstaande tabel staan de aandachtspunten waarbij men rekening moet houden bij het aanschaffen van MBV. Op deze manier wordt bereikt dat alleen “veilige” producten worden aangeschaft.
Aandachtspunt:
1. Product mag geen gevaarlijke stoffen bevatten
Criterium:
Neem een product zonder sensibiliserende, bijtende of irriterende stoffen. Deze stoffen zijn te herkennen aan de volgende gevaarssymbolen op de verpakking:
Oude symbolen:
Aandachtspunt:
2. Product mag niet een te hoge pH hebben (alkalisch). Dit geeft aanleiding tot huidklachten.
Criterium:
Neem een product met een lagere zuurgraad (pH < 9)
Aandachtspunt:
3. Product mag niet verdampen op warme oppervlakten
Criterium:
Neem een product met een hoog vlampunt (> 100 °C)
Aandachtspunt:
4. Product mag geen nevel vormen.
Criterium:
Neem een product MBV met anti-nevel toevoegingen
Aandachtspunt:
5. Welke adem- en huidbescherming is nodig en wanneer moet deze gebruikt worden.
Criterium:
Neem product waarvan de leverancier een duidelijk advies over persoonlijke adem- en huidbescherming geeft. Dit advies moet opgenomen zijn in het veiligheidsinformatieblad en in dit blad moet duidelijk zijn bij welke werkzaamheden of handelingen het nodig is PBM te dragen en welk soort PBM geschikt zijn.
Belangrijkste tips voor veilig werken met MBV:
- Maak optimaal gebruik van de mogelijkheden om de houdbaarheid (standtijd) van metaalbewerkingsvloeistoffen te verlengen. De leverancier van MBV kan hierbij ondersteunen. De standtijd is de tijdsduur waarbij de gebruikte MBV nog voldoet aan de criteria. Hoe langer deze tijd is, des te minder vaak hoeft een bad/vloeistof vervangen te worden. Hiermee wordt de kans op contact met de vloeistof minder, en het is een kostenbesparing.
Gelet kan worden op de kleur, de vervuiling, de hoeveelheid MBV in het systeem en de geur. Controleer wekelijks de pH (zuurgraad). Hiervoor kan men gebruik maken van een speciale pH-meter of een pH-indicator papier. Ook hierin kan de leverancier van MBV adviseren. Indien de pH gaat afwijken is het bad aan vervanging toe. - Vermijd zoveel mogelijk producten met stoffen die bijtend of irriterend zijn voor de huid en de luchtwegen. Hetzelfde geldt voor stoffen die overgevoeligheid – en daarmee allergie - kunnen veroorzaken.
- Een goed ontworpen plaatselijk afzuigsysteem vangt de aanwezige nevel/rook op effectieve wijze af.
- Minimaliseer vervuiling van MBV (bacterievorming, metaalslijpsel, e.d.)
door een goed onderhoudsysteem (dagelijkse en wekelijkse controles). - Het schoonblazen van machines, gereedschappen of werkstukken in open
ruimten vermijden (geen perslucht gebruiken). - Enkele praktische afspraken over het gebruik van huid- en adembescherming
voorkomt problemen. Gebruik altijd schone handschoenen van stevig materiaal. Gebruik géén handschoenen bij draaiende onderdelen.
Gebruik adembescherming als er zichtbare rook of nevel is of bij verdampende MBV bij warme oppervlakten. - Goede werkafspraken over veilig werken met MBV is één kant van de medaille; zorg ervoor dat periodiek wordt gecontroleerd of deze afspraken ook werkbaar zijn in de dagelijkse praktijk en pas deze zo nodig aan (leg dit vast in uw procedures voor bedrijfsvoering).
Oplossingen tabel
De diverse oplossingen in de tabel zijn ingedeeld volgens de arbeidshygiënische strategie. Zoals gezegd heeft aanpak aan de bron (linker kolom) de voorkeur boven oplossingen van lagere orde (kolommen ernaast). Binnen elke kolom zijn de oplossingen gerangschikt naar effectiviteit, dat wil zeggen de mate waarin het risico verminderd of geheel weggenomen wordt. De meest effectieve oplossingen binnen een kolom staan bovenaan, de minst effectieve oplossingen onderaan.
Organisatorische oplossingen:
Normen en wetten
- Hoofdstuk 4 Arbobesluit; met name afdeling 1: “Gevaarlijke stoffen” en in mindere mate afdeling 2: ”Aanvullende voorschriften kankerverwekkende of mutagene stoffen en kankerverwekkende processen”.
- Grenswaardenstelsel
- Arbocatalogus voor de motorvoertuigen- en tweewielerbranche
Achtergrondinformatie
Arbosite mobiliteitsbranche: www.arbomobiel.nl
BOVAG: www.bovag.nl
Arbosite FNV Bondgenoten (rubriek “Gevaarlijke stoffen op het werk”): www.fnv.nl
Arboportaal SZW: www.arboportaal.nl
Inspectie SZW (voorheen arbeidsinspectie): www.inspectieszw.nl
MAVOM (basisbegrippen metaalbewerkingsvloeistoffen): www.mavom.nl
Handboek Veilig en gezond werken met metaalbewerkingsvloeistoffen (MBV):
Koninklijke Metaalunie, Vereniging FME-CWM en de Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie
