Klimaat

Bij het werken in een gematigd klimaat, en dat doet zich voor in praktisch alle werkplaatsen en kantoren, is er geen kans op gezondheidsschade, maar meer van hinder, bijvoorbeeld door tocht. Hinder van tocht kan optreden bij medewerkers van de werkplaats op het moment dat de deuren open staan. De negatieve effecten van hinder zullen zich vooral uiten in een verminderde productiviteit van de medewerkers.

Onder klimaat wordt hier de temperatuur in de omgeving van de mens bedoeld. Deze wordt bepaald door de volgende factoren:

• Luchttemperatuur

• Stralingswarmte

• Luchtvochtigheid

• Luchtbeweging (snelheid).
  
  

Hoe het klimaat wordt ervaren is voorts afhankelijk van:

• Gedragen kleding

• Lichamelijke activiteit.

Gezamenlijk bepalen deze factoren de opname en de afgifte van warmte door het lichaam. De som van de afgegeven en de opgenomen warmte moet gelijk zijn. Om goed te kunnen functioneren moet de inwendige temperatuur van het lichaam (kerntemperatuur) binnen zeer nauwe grenzen blijven, tussen 36,5 ºC en 37,5 ºC.

Gematigd binnenklimaat
Onder deze omstandigheden kunnen geen gezondheidseffecten ten gevolge van het klimaat optreden. Het gaat meer om het streven naar een optimale situatie met een zo groot mogelijke tevredenheid van de medewerkers. In het algemeen zijn deze omstandigheden op normale werksituaties binnen de branche van toepassing.
Wel worden er veel klachten over het klimaat geuit. Een belangrijk probleem bij veel bedrijven is bijvoorbeeld het veelvuldige sluiten en openen van overheaddeuren waardoor temperatuurverschillen en tocht ontstaan.
De sociale partners hebben in 2010 een Klimaatonderzoek Mobiliteitsbranche laten uitvoeren naar tocht in garagebedrijven, zowel bij vrachtwagenbedrijven als bij bedrijven met personenauto’s. Aan de hand van dit onderzoek is een Tipkaart opgesteld, met praktische aanbevelingen voor het magazijn, de balie/receptie en de werkplaats.

De negatieve effecten van een niet-optimaal klimaat zullen zich in een slechtere productiviteit, zowel kwalitatief als kwantitatief, uiten. Hoewel “gematigd binnenklimaat” een subjectief begrip is zijn er wel een paar specifieke regels, opgenomen in NEN-EN-ISO 7730:

• De luchtsnelheid moet lager zijn dan 0,25m/sec;
• De vochtigheidsgraad moet liggen tussen de 30% en 70%;
• De lucht- en stralingstemperatuur in de zomer moet liggen tussen de 23 ºC en 26 ºC en in de winter tussen de 20 ºC en 24 ºC.

Hieronder wordt deze norm voor wat betreft temperatuur ‘vertaald’ naar de situatie van de branches die vallen onder de motorvoertuigen- en tweewielerbranche.

Tabel 2.1 Streefwaarden van de ruimtetemperatuur in zomer en winter voor twee verschillende activiteitenniveaus (gebaseerd op NEN-EN-ISO 7730)

Binnen deze temperatuursgrenzen wordt door een groot deel van de aanwezigen het klimaat als comfortabel ervaren. Persoonlijke beïnvloeding van de temperatuur, bijvoorbeeld door het kunnen verhogen of verlagen van de temperatuur met behulp van een thermostaat, verhoogt de tevredenheid van de medewerkers over het klimaat verder.

Tocht
Een belangrijke veroorzaker van klachten is tocht. Bij tocht gaat het om de combinatie van luchtsnelheid, luchttemperatuur en het karakter van de luchtstroming (mate van turbulentie). Naarmate de luchttemperatuur daalt wordt een bepaalde luchtsnelheid sneller als tocht ervaren. Ook is het persoonsafhankelijk of een luchtstroom als tocht wordt ervaren. Als richtlijn voor kantoorwerk binnen de branche wordt in de zomer een gemiddelde luchtsnelheid beneden de 0,25 m/s aangehouden en in de winter beneden de 0,15 m/s. Bij staand werk wordt over het algemeen minder hinder ervaren van tocht, de gemiddelde luchtsnelheid mag dus hoger zijn dan bij kantoorwerkplekken zonder hinder te ervaren. Er is echter vooralsnog voor gekozen de na te streven luchtsnelheden gelijk te stellen aan de kantoorwerkplekken. De sociale partners hebben namelijk het voornemen om in 2010 een onderzoek te laten uitvoeren naar tocht in garagebedrijven, zowel bij vrachtwagenbedrijven als bij bedrijven met personenauto’s. Aan de hand van dit onderzoek worden definitieve afspraken gemaakt over grenswaarden bij tocht en de maatregelen die genomen moeten worden om aan die grenswaarden te voldoen.

Warm klimaat
Bij het werken onder extreme hitte (meer dan 32 °C) moet het hart harder werken om de extra warmte in het lichaam af te voeren. Door zweten wordt warmte onttrokken aan de huid: we koelen af. Bij te weinig luchtsnelheid en hoge temperatuur kunnen we onze warmte niet goed kwijt aan de buitenlucht. Gevolg is dat de lichaamstemperatuur stijgt. Dit kan grote gezondheidsrisico’s inhouden.
Extreem warme omstandigheden kunnen volgende gezondheidseffecten ten gevolge hebben:

• Huidaandoeningen zoals jeuk en blaasjesuitslag. Dit komt omdat bij een langdurige natte huid de afvoergangen van de zweetklieren verstopt raken.

• Hittekramp (kramp in de spieren) ontstaat wanneer we door zweten teveel zout verliezen. Hitteoedeem, ophoping van vocht in onderhuids weefsel, ontstaat door overmatige vaatverwijding in de huid.
• Hitte-uitputting door uitdroging. Dit gebeurt als er vocht verloren gaat door zweten en niet voldoende vervangen wordt. Drinken is dan erg belangrijk. Teveel vochtverlies leidt tot een snelle hartslag, verminderde weerstand en slechtere concentratie.
• Hittesyncope ontstaat wanneer er onvoldoende doorbloeding is naar de hersenen; flauwvallen is het gevolg. Teveel bloed moet worden gebruikt in de huid om zweten mogelijk te maken. Dit gaat meestal gepaard met hoofdpijn, misselijkheid en diarree.
• Een hitteberoerte is het meest ernstige effect. Dit gebeurt als de inwendige temperatuur van het lichaam boven de 41 graden komt. Bijbehorende verschijnselen: rode en droge huid, krampen, stuiptrekkingen en verlies van bewustzijn.
• Daarnaast neemt bij verminderde concentratie de kans op ongelukken toe.

Koud klimaat
Bij het werken onder extreme kou kan het werk vaak niet meer goed worden uitgevoerd. Fysiologisch gezien probeert het menselijk lichaam eerst de warmte beter vast te houden door bloedvaten in de huid dicht te knijpen. Zo wordt de bloedtoevoer naar handen (vingers) of voeten (tenen) tot een minimum teruggebracht. Als dat niet lukt wordt de warmteproductie opgevoerd door meer rillen. Na langdurige afkoeling, vooral in een vochtige omgeving (water, regen) kan onderkoeling optreden. Hierover wordt gesproken als de temperatuur in de lichaamskern (hersenen, hart, lever) onder de 35°C daalt. In binnensituaties (werkplaatsen) is een temperatuur onder de 16 °C “te koud”. Omdat bij kou de windsnelheid heel bepalend is, bestaat er geen “grenswaarde” voor werkzaamheden buiten.

1. De bron van het probleem weg nemen.
   
   • Dit is in het geval van klimaat niet mogelijk, het is niet mogelijk de weersomstandigheden te veranderen.
2. Hulpmiddelen gebruiken.
   
   • Zonwering aanbrengen, isolatie van het pand, een naderingsschakelaar voor een automatische deur.
3. Organisatorische oplossingen.
   
   • Geef medewerkers de mogelijkheid taken te rouleren, bijvoorbeeld bij zwaar werk in de zomer. Stel aan medewerkers gekoelde blikjes frisdrank ter beschikking tijdens de pauze.
4. Persoonlijke beschermingsmiddelen.
   
   • In het geval van klimaat kan gepaste kleding (bijvoorbeeld warme kleding in de wintermaanden) worden gezien als persoonlijke beschermingsmiddel.
     
     

Aanpak bij de bron is niet goed mogelijk bij problemen met het klimaat. De bron is namelijk vaak het buitenmilieu (koud winterweer, harde wind buiten, warm zomerweer met veel zoninstraling e.d.). Wel kunnen er dan maatregelen “zo dicht mogelijk aan de bron” genomen worden. Denk bijvoorbeeld aanbrengen van zonwering bij warmteklachten. Bij nieuwbouw en verbouwing zou zoveel mogelijk bij het ontwerp van de werkplaats of een nieuw gebouw rekening met de problematiek gehouden moeten worden. Aandachtpunten zijn bijvoorbeeld de oriëntatie van het gebouw, isolatie, de verwarming en de  klimaatinstallatie.
Om tochtklachten te voorkomen moeten de bedrijfsdeuren niet onnodig open blijven staan. Een automatische deur kan een oplossing zijn. Een naderingsschakelaar zorgt ervoor dat deuren automatisch open en dicht gaan. Dit kan ook energie besparen en afhankelijk van de specifieke situatie een besparing tot 40% opleveren. Als deuren langdurig open moeten blijven, is de aanschaf van een luchtgordijn te overwegen. Dat beperkt het warmteverlies en verbetert het comfort. In wasbedrijven worden de werkzaamheden (wassen van voertuigen) vaak buiten of in niet verwarmde hallen gedaan. Omdat in de zomer en de winter extremere temperaturen kunnen voorkomen zijn hier organisatorische oplossingen als taakroulatie, aanpassen van werk-rust-schema’s en persoonlijke beschermingsmiddelen (‘gepaste’ kleding) mogelijke oplossingen.

Arbobesluit Artikel 6.1 Temperatuur

Arbobesluit Artikel 6.2 Luchtverversing

Bouwbesluit

Arbosite mobiliteitsbranche: www.arbomobiel.nl

Klimaatonderzoek mobiliteitsbranch 2010: Rapportage Klimaatonderzoek 2010

Tipkaart klimaat: Tipkaart klimaat

Arbosite FNV Bondgenoten: www.arbobondgenoten.nl

Arboportaal SZW: www.arboportaal.nl

Arbeidsinspectie (algemeen): www.arbeidsinspectie.nl

Kennisdosier Temperatuur Extreme kou: www.arbokennisnet.nl

Kennisdosier Temperatuur Extreme warmte: www.arbokennisnet.nl

Arbo-Informatieblad 24 – Binnenmilieu: (niet gratis)

Arbokaart zomerhitte (binnen) Arbobondgenoten: www.arbobondgenoten.nl